Φαίνεται πολύ εύκολο τελευταία να προμηθευτεί κανείς αντισηπτικό, ένα απαραίτητο αξεσουάρ της εποχής του κορωνοϊού. Είναι μάλιστα θαυμαστό, πόσο διαφορετικής αφετηρίας είναι τα καταστήματα ή τα φυσικά πρόσωπα που το διαθέτουν προς πώληση: Φαρμακεία, σούπερ μάρκετ, οπωροπωλεία, καταστήματα ιματισμού, αρτοποιεία, υπαίθριοι πωλητές (λαϊκές), οπλοπωλεία (δεν αστειεύομαι), κρεοπωλεία, περίπτερα και ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό (αν παραβλέψουμε ότι ένα εύφλεκτο και δυνητικά θανατηφόρο υλικό δεν είναι δυνατό να διατίθεται όπως ένα αναψυκτικό) δεδομένου όμως ότι κατά την έναρξη της πανδημίας υπήρχε τρομερή έλλειψη και το κόστος αγοράς ενός φιαλιδίου 100 mL έφτανε τα 8 ή και τα 10 €, το να τα βρίσκει κανείς σήμερα πιο εύκολα απ’ ότι ένα καραφάκι ρακί σε μεζεδοπωλείο στο Ρέθυμνο, και πιο φθηνά από ένα πακετάκι μπισκότα, εγείρει ανησυχίες. Πολύ δε περισσότερο ότι τα σκευάσματα αυτά προσφέρονται από τόσους παραγωγούς όσοι σχεδόν είναι και οι πωλητές, οι πινακίδες τους είναι άλλοτε επώνυμες άλλοτε ημιεπώνυμες, άλλες φορές ανώνυμες κι ακόμα, άλλοτε αναγράφουν το περιεχόμενο κι άλλοτε όχι, κι όταν εκείνο αναγράφεται μπορεί να μην αναγράφεται η περιεκτικότητα στη δραστική (αντισηπτική) ουσία. Έχοντας γνώση για τις εκατοντάδες νεκρών στο Ιράν από κατάποση αντισηπτικών που περιείχαν μεθανόλη, αλλά και τους δεκάδες θανάτους στο Μεξικό και τη Νότια Αφρική από κατανάλωση παράνομου οινοπνεύματος (που τελικά ήταν επίσης μεθανόλη) καλό είναι να γνωρίζουμε τι είναι τα αντισηπτικά που χρησιμοποιούμε και ποιες είναι οι πρώτες ύλες από τις οποίες παρασκευάζονται. Τα ευρέως χρησιμοποιούμενα αντισηπτικά (κατάλληλα για εξουδετέρωση βακτηρίων ή ιών σε σωματική επιφάνεια) είναι τα λεγόμενα αντισηπτικά αλκοόλης. Από τη μεγάλη οικογένεια των αλκοολών μόνο δύο είναι κατάλληλες για αυτή τη χρήση: η αιθανόλη (αιθυλική αλκοόλη, το γνωστό μας οινόπνευμα που περιέχεται στα αλκοολούχα ποτά) και η ισοπροπανόλη (ή ισοπροπυλική αλκοόλη), που χρησιμοποιείται και περισσότερο από την πρώτη γι αυτό το σκοπό, λόγο του χαμηλότερου κόστους της. Ας σημειωθεί ότι το υψηλό κόστος της αιθανόλης, οφείλεται κυρίως στο φόρο (καθαρού) οινοπνεύματος κι όχι στο κόστος παρασκευής της, για το λόγο αυτό όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για αντισηπτικά διαλύματα μετουσιώνεται, προστίθενται δηλαδή σε αυτή συστατικά που την καθιστούν μη πόσιμη (αποφεύγοντας έτσι το φόρο οινοπνεύματος), προορίζοντας έτσι τη χρήση της σε αυστηρά εξωτερική. Οι προαναφερόμενες αλκοόλες χαρακτηρίζονται από χαμηλή τοξικότητα απέναντι στον ανθρώπινο οργανισμό σε περίπτωση μικροκατάποσης – αν και στην περίπτωση της μετουσιωμένης αιθανόλης οι προστιθέμενες διαφοροποιές ουσίες (αν και σε μικρές συγκεντρώσεις) αυξάνουν κατά πολύ την επικινδυνότητά της, πάντα σε περίπτωση εσωτερικής κατανάλωσης. Ως προς την αντισηψία, ορίζεται ότι τα διαλύματα αυτών δεν πρέπει να είναι κατώτερης συγκέντρωσης του 60 % σε αλκοόλη, ενώ αποτελεσματικότερη θεωρείται η συγκέντρωση του 70 %. Το νερό που περιέχουν είναι απαραίτητο για τη διάνοιξη των πόρων των κυτταρικών μεμβρανών των βακτηρίων ή των ιών, προκειμένου η αλκοόλη να εισχωρήσει και να τα καταστρέψει. Πρόκειται για τα σκευάσματα με τον κομψότατο γαλλίζοντα τίτλο «λοσιόν αλκοόλης». Συχνά διακοσμούνται με διάφορα αρωματικά συστατικά βοτάνων, φύλλων κ.λ.π. με μικρή σημασία ως προς την αντιιική τους δράση, ή και με γλυκερίνη προς αποφυγήν αφυδάτωσης του δέρματος (αν και προσωπικά προτιμώ το δέρμα μου ξηρό απέναντι σε κακοήθεις μικροσκοπικούς επισκέπτες). Τι συμβαίνει λοιπόν με τη μεθανόλη; Η παλαιότερα γνωστή και ως ξυλόπνευμα, είναι αλκοόλη που παρασκευάζεται σε μεγάλες ποσότητες ανά τον κόσμο για ποικίλες βιομηχανικές χρήσεις (κυρίως ως πρόδρομος για παράγωγες ενώσεις, αλλά και σαν διαλύτης, συστατικό καυσίμων κ.α.). Η μεθανόλη, είναι ιδιαίτερα τοξική ένωση για τον ανθρώπινο οργανισμό ή, για να το τοποθετήσουμε ποσοτικά, πόση 15 mL απόλυτης μεθανόλης προκαλεί τύφλωση ενώ 30 mL αυτής (ένα σφηνάκι δηλαδή), μαρτυρικό (αλλά ευτυχώς σύντομο) θάνατο. Είναι επιπλέον τοξική, τόσο για την εισπνοή όσο και για την αφή, με ελαττούμενη φυσικά δραστικότητα. Τι είναι όμως αυτό που την καθιστά τη μεθανόλη τόσο ιδανικό υποκαταστάτη των αλκοολών που αναφέραμε προηγούμενα; Το άρωμά της είναι παρόμοιο αυτού του οινοπνεύματος (ίδιο, για πολλούς ειδικούς), η αίσθησή της στην αφή (δροσιά) ίδια με αυτή του οινοπνεύματος, ενώ – σύμφωνα με κάποιους γενναίους – έχει και την ίδια γεύση με το οινόπνευμα! Είναι λοιπόν, λόγω και της φθήνιας της, μια ιδιαίτερα βολική – όσο και κακόβουλη – λύση νοθείας για αλκοολούχα προϊόντα. Δηλητηριάσεις από μεθανόλη, είναι γεγονός πολύ συχνό από την εποχή που τα υψηλόβαθμα αλκοολούχα ποτά αποτελούν ρουτίνα στην κατανάλωση (τους τελευταίους 2 αιώνες τουλάχιστο), μόνο που στην εποχή του κορωνοϊού το θέμα έχει αποκτήσει και άλλη διάσταση. Στο Μεξικό, καθώς και σε άλλες χώρες, εμφανίστηκε έλλειψη οινοπνευματούχων, καθώς οι ποτοποιίες είχαν αναστείλει τη λειτουργία τους λόγω πανδημίας και οι άτυχοι πολίτες ενέδωσαν στην προσφορά ποτών από τη μαύρη αγορά, με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα. Στη μακρινή μας Περσία, πολύ περισσότεροι πολίτες έχασαν τη ζωή τους, θεωρώντας ότι τα προσφερόμενα αντισηπτικά ήταν κατάλληλα και πιο αποτελεσματικά με εσωτερική κατανάλωση. Στο φιλάνθρωπο κόσμο μας, αν υπάρχουν άνθρωποι που προσφέρουν δηλητήρια ως/σε ποτά, γιατί να μην υπάρχουν και τέτοιοι που τα προσφέρουν για δερματικές εντριβές; Ερχόμενοι στα δικά μας, προ ημερών πληροφορήθηκα από τον προμηθευτή μου ότι η καθαρή ισοπροπανόλη που προμηθεύομαι ακρίβυνε κατά 60 % ! Αναρωτηθήκαμε, αν η αναλυτικής χρήσης αλκοόλη ακρίβυνε τόσο, τότε τι συμβαίνει με τη λιγότερο καθαρή που είναι και η βάση για τα αντισηπτικά; Ακόμα δεν έχουμε βρει απάντηση. Επίσης δεν έχουμε βρει απάντηση, πώς έγινε δυνατό να παραχθούν πολλαπλάσιες ποσότητες αλκοολούχων διαλυμάτων σε τόσο λίγο χρόνο…. Για να μην υπερκινδυνολογούμε πάντως, δεν έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα περιστατικό αντισηπτικού που περιέχει τοξική αλκοόλη στη χώρα μας. Άλλωστε θα ήταν αδύνατο να γίνουν χρωματογραφικές αναλύσεις σε τέτοιο όγκο δειγμάτων, από οποιαδήποτε αρχή. Είναι επίσης γνωστό στους παροικούντες τα χημικά εργαστήρια ή τις χημικές βιομηχανίες, ότι είναι μάλλον απίθανο να δηλητηριαστεί κανείς κατόπιν σύντομης επιφανειακής επαφής με μεθανόλη ή άλλους οργανικούς διαλύτες. Ουδείς όμως έπαθε κακό λαμβάνοντας μέτρα προστασίας:
- Κρατάμε τα αντισηπτικά μακριά από παιδιά, ή ενήλικες με παιδική συμπεριφορά.
- Κατόπιν εντριβής, περιμένουμε να στεγνώσουν τα χέρια μας, πριν τα φέρουμε σε επαφή με τροφή ή μέρη του προσώπου.
- Δεν δοκιμάζουμε γευστικά κανένα αντισηπτικό.